Korczówka – Historia zaklęta w kamieniu
CMENTARZ UNICKI XIX/XX w. Korczówka, dz. ew. nr 148, gmina Łomazy, powiat Bialski, woj. lubelskie
Cmentarz unicki w Korczówce stanowi cenne świadectwo historii i dziedzictwa kulturowego regionu. Dokumenty wskazują, że nekropolia powstała w XIX wieku, choć jej początki mogą sięgać końca XVIII stulecia – okresu, gdy na tych terenach funkcjonował obrządek unicki (greckokatolicki).
Pierwotnie cmentarz miał charakter trójwyznaniowy – służył zarówno wiernym obrządku rzymskokatolickiego, prawosławnego jak i unickiego. Po roku 1875, w związku z likwidacją unii na Podlasiu, część unicką przekazano społeczności prawosławnej. Dziś cmentarz objęty jest ewidencją zabytków nieruchomych, co potwierdza jego wartość historyczną i kulturową. Stanowi on nie tylko miejsce spoczynku dawnych mieszkańców, lecz także symbol pamięci o wielowyznaniowej przeszłości tych ziem.
Podczas inwentaryzacji przeprowadzonej w 2025 roku zlokalizowano 10 zachowanych nagrobków, z których najstarsze pochodzą z lat 1909–1925. Nagrobki wykonane z łamanych głazów polodowcowych w tym jedna płyta z rytymi napisami. Frontalne powierzchnie są oszlifowane i posiadają napisy pisane po polsku, cyrylicą a także tradycyjne krzyże prawosławne. Imię i nazwisko (pisane głównie w języku rosyjskim polskim), – daty urodzenia i zgonu, – często do epitafium dołączano prośbę o modlitwę. Większość nagrobków o powierzchni nieobrobionej (głównie mniejsze- wschodnie) lub częściowo obrobione. Na zachodnich wyryto lub wykuto inskrypcje. Płyty wykute zostały z jednego bloku skały osadowej – jasnoszarego piaskowca drobnoziarnistego. Część płyt zakomponowano w pozycji stojącej. Dół w części płyt- pierwotnie wkopanych w ziemię oraz (czasami) tylna powierzchnia kamienia nosi ślady po dłutach- szpicach, którymi usuwano nadmiar skały w trakcie obróbki. Z kolei pozostałe płaszczyzny są opracowane już starannie, z wyszlifowaną na gładko powierzchnią licową. Część płyt zakończona w górnej płaszczyźnie odcinkiem łuku, czasem ścięte narożniki górne. Jednym z nagrobków znajdujących się na cmentarzu jest usypana mogiła zwieńczona krzyżem, stanowiącym centralny element symboliczny tego pochówku. Pozbawiona dodatkowych inskrypcji, lecz wyraźnie wyróżniająca się formą, została usytuowana bezpośrednio przy głównej bramie nekropolii.
Cmentarz orientowany na planie prostokąta o zaburzonym układzie kwater i alejek. Pola grobowe oparte są na symetrii i powtarzalności ułożenia elementów kamiennych. Orientacja grobów w kierunku wschodnim. Napisy na pomnikach pisane są w języku rosyjskim z początków XX wieku. W centrum pomnik poświęcony jubileuszowi 600 lecia MB Jasnogórskiej.
Cmentarz unicki w Korczówce to miejsce, które łączy przeszłość z teraźniejszością – przypomina o ludziach, którzy tworzyli historię tej ziemi i o wspólnocie, która potrafiła zachować pamięć o swoich korzeniach.
Z dziejami cmentarza nierozerwalnie wiąże się historia miejscowej parafii, której początki sięgają czasów rozkwitu obrządku unickiego na Podlasiu, łączącego tradycję wschodnią z jednością Kościoła rzymskiego. Wspólnota parafialna odgrywała istotną rolę w życiu religijnym i społecznym okolicznych mieszkańców, będąc miejscem modlitwy, edukacji i integracji lokalnej ludności.
Postacią szczególnie związaną z duchowością unicką jest święty Jozafat Kuncewicz (1580–1623) – arcybiskup połocki, męczennik za jedność Kościoła Wschodniego z Rzymem, który zginął broniąc idei pojednania chrześcijan. Jego kult szerzył się na Podlasiu i w rejonach nadbużańskich, stanowiąc inspirację dla wiernych obu obrządków.
Pamięć o tradycji unickiej oraz o św. Jozafacie Kuncewiczu pozostaje żywa w Korczówce do dziś, przypominając o wielowyznaniowej historii tych ziem i o wartościach, które łączyły ludzi ponad podziałami wyznaniowymi.
